ในระยะ 30-50 ปีที่ผ่านมานี้ ประเทศไทยมีการขับเคลื่อนงานด้านเยาวชน ทั้งเพื่อเป็นไปตามการลงนามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก พรบ.คุ้มครองเด็ก และตามความประสงค์ของแต่ละองค์กร ซึ่งมุ่งหวังให้เยาวชนเกิดการพัฒนาอย่างมีคุณภาพ ก่อนจะพบว่า ความแตกต่างทางวัฒนธรรม ช่องว่างระหว่างวัย ความเข้าใจโลกสมัยใหม่ เทคโนโลยีสารสนเทศ และปัจจัยอื่น ๆ กลายเป็นปัญหาในแง่การจัดการและมุมมองต่อชีวิต หลายครั้งการทำงานเยาวชน คนทำงานและเยาวชน กำลังอยู่บนโลกคนละใบ
นิวกราว องค์กรวิจัยอิสระด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตประชากรในอนาคต ได้วิเคราะห์รวบรวมสิ่งที่องค์กรด้านเยาวชนให้คุณค่า นำมาเปรียบเทียบกับคุณค่าที่เยาวชนสนับสนุน และเสนอเป็นแนวทางการทำงานร่วมกับคนรุ่นใหม่ เพื่อให้กลุ่มองค์กรทำงานด้านเด็กเยาวชนสามารถดำเนินงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
คำนิยามที่ได้รับความนิยม เมื่อถูกคนเรียก
จากความเห็นคนรุ่นใหม่อายุไม่เกิน 27 ปี เกี่ยวกับคำเรียกแทนตัวเอง กลุ่มสังคมที่ให้คุณค่า รวมไปถึงชุดคำที่อธิบายความเป็นตัวเองและมุมมองที่มีต่อชุมชน ได้ผลที่น่าสนใจ ดังนี้
| คำที่นิยมที่สุด (เฉลี่ยเกิน 7/10) | คำที่ไม่ชอบที่สุด 3 อันดับแรก |
| 1. เรียกด้วยชื่อเฉพาะที่ระบุตัวตนชัดเจน (8.6/10) 2. คนรุ่นใหม่ (7.8 /10) 3. นักเรียน นักศึกษา (7.3/10) 4. นักสร้างสรรค์ (7.1/10) | 1. เด็ก (3.5/10) 2. วัยใส (3.6/10) 3. คนพันธุ์ใหม่ (4.1/10) |
สังเกตว่าผู้ให้ความเห็นให้ความสำคัญกับการเป็นปัจเจกและถูกนิยามด้วยมุมมองของตนเอง รวมถึงไม่ชอบถูกเรียกหรือถูกมองว่าเป็นเด็ก หรือ ใส นอกจากนี้ยังมีผู้ไม่ชอบคำว่า น้อง หรือคำที่มีนัยยะของความอาวุโสอีกด้วย
กลุ่มสังคมที่มีความหมายหรือมีความสำคัญต่อตนเอง
| กลุ่มที่รู้สึกว่าสำคัญต่อตนเองมาก | กลุ่มที่ยึดโยงกับตนเองน้อย |
| 1. ยึดโยงด้วยความเป็นมนุษย์ (8.6/10) 2. กลุ่มตามความสนใจที่ตัวเองทำอะไรในนั้น (6.7 /10) 3. กลุ่มที่สนใจแลกเปลี่ยนในประเด็นกว้าง ๆ (6.5/10) | 1. ยึดโยงด้วยชาติไทย (5.1/10) 2. ยึดโยงด้วยพื้นที่ที่อยู่อาศัย (5.1/10) 3. กลุ่มที่ติดตามในฐานะผู้สนับสนุน (5.4/10) |
พบว่า คนที่ให้ความสำคัญกับความเป็นคนชาติไทยมากที่สุด มักเป็นกลุ่มคนอายุน้อยในแบบสำรวจ ยิ่งอายุเพิ่มขึ้น ความสนใจในความเป็นคนชาติไทยจะมีน้อยลง ในขณะที่ความสนใจในความเป็นมนุษย์จะมีค่าสูงและกระจายอยู่ในทุก ๆ วัย
ถ้อยคำที่สื่อถึงความเป็นตนเองได้มาก (เกิน 7.5)
| อิสระ (8.6) | สิทธิ (7.9) | ท้าทาย (7.6) |
| เป็นตัวเอง (8.4) | ประสบการณ์ (7.9) | พัฒนา (7.6) |
| ความเปิดกว้าง (8.2) | ก้าวหน้า (7.8) | ทดลอง (7.6) |
| ความยุติธรรมและความถูกต้อง (8.1) | คุณค่า (7.7) | ปลดปล่อย (7.6) |
| สร้างสรรค์ (8.0) | เปลี่ยนแปลง (7.7) | ค้นหา (7.5) |
| นอกกรอบ (8.0) | ก้าวข้าม (7.7) |
ถ้อยคำที่ไม่สื่อถึงความเป็นตนเองหรือไม่ดึงดูด (ต่ำกว่า 6.0)
| ใส (3.3) | ความดี (5.2) | ปลูกปัญญา (5.6) |
| มีค่านิยมที่ถูกต้อง (5.0) | เท่ (5.3) | ตื่นรู้ (5.7) |
| เฟี้ยว (5.1) | แจ๋ว (5.3) | รวมใจ (5.9) |
ความเป็นตัวเองในแบบสำรวจนี้ ให้ผลลัพธ์เป็นภาษาของความเคลื่อนไหวและการปฏิบัติ (ฉันทำอะไร) ในขณะที่ถ้อยคำที่ไม่ดึงดูดเป็นภาษาของนิยามที่ผู้อื่นมองเข้ามา (คนอื่นจะมองว่าฉันเป็นอย่างไร) และเป็นภาษาที่ไม่เคลื่อนไหว หรือดูเชื่องช้า (ปลูก,รวม) และคำว่า “ใส” ได้รับความนิยมต่ำที่สุด มุมมองเรื่อง “เยาวชน = วัยใส” อาจต้องเปลี่ยนไปในอนาคต
สำรวจมุมมองวัยรุ่นต่อ “ชุมชน”
นิวกราวได้สำรวจผู้ทำแบบสอบถามเกี่ยวกับสภาพความเป็นชุมชนในพื้นที่ และความสำคัญของความเป็นชุมชนต่อตนเอง โดยให้คะแนนตั้งแต่ 0 ถึง 5 คะแนนตามประเภทพื้นที่ที่อยู่อาศัย
| ประเภทพื้นที่ที่อยู่อาศัย | ความเป็นชุมชนในพื้นที่ (5) | ความสำคัญของความเป็นชุมชน ต่อตนเอง (5) |
| ชนบท | 3.6 | 3.4 |
| นอกเมือง | 3.6 | 3.5 |
| ชานเมือง | 3.09 | 3.09 |
| ในตัวเมือง | 2.4 | 2.3 |
พบข้อสังเกตดังนี้
- ในชุมชนทุกประเภท จะประกอบไปด้วยคนที่ให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ภายในชุมชนมาก ๆ แต่ในขณะเดียวกันก็มีคนที่ไม่สนใจความสัมพันธ์ภายในชุมชน หรือให้ความสำคัญกับความเป็นส่วนตัวมากกว่า การนิยามชุมชนจึงควรนับ “ความเป็นส่วนตัว” เข้าไปในการตีความด้วย
- ในชุมชนเมืองมีความหลากหลายสูงมาก ทั้งคนที่ให้ความสนใจกับการมีคนข้างบ้านที่มีปฏิสัมพันธ์อันดี ไปจนถึงคนที่ต้องการความเป็นส่วนตัวหรือคนที่ยึดโยงกับบุคคลอื่นผ่านความสนใจที่มีร่วมกัน (การหายไปของเพื่อนบ้าน ไม่ส่งผลต่อชีวิตเท่าการหายไปของร้านกาแฟที่เอาไว้นัดเจอเพื่อน) นิยามชุมชนในสังคมเมืองจึงต้องสอดรับกับความหลากหลายของ “รสนิยมความสัมพันธ์” ด้วย
- หากย้อนกลับไปที่หัวข้อ “กลุ่มที่ยึดโยงกับตัวเอง” จะพบว่าการยึดโยงด้วยพื้นที่ทางกายภาพมีความสำคัญต่อคนรุ่นใหม่น้อยกว่าการยึดโยงด้วยพื้นฐานความเป็นมนุษย์ , ยึดโยงตามความสนใจในการทำกิจกรรม และความสนใจเชิงประเด็น องค์กรที่ทำงานกับเด็กเยาวชนจึงอาจต้องทบทวนการให้น้ำหนักระหว่างชุมชนกายภาพกับชุมชนเชิงวัฒนธรรม ว่าน้ำหนักใดจะขับเคลื่อนงานให้มีประสิทธิภาพได้มากกว่ากัน
- โดยพื้นฐานแล้วทุกชุมชนต้องการส่วนกลางที่เคารพสิทธิเป็นพื้นฐาน และมีคุณภาพชีวิตที่ดีจากการจัดการทรัพยากรส่วนกลาง (สะอาด ปลอดภัย ส่งเสริมสุขภาพ ส่งเสริมโอกาสในการดำเนินชีวิต)
- ดังนั้น ในการตีความประเด็นชุมชน พื้นฐานของชุมชนที่ดีควรจะวางอยู่บนพื้นฐานของการเคารพสิทธิ, ส่วนกลางที่สะอาด ปลอดภัย มีคุณภาพชีวิตที่ดีเป็นพื้นฐาน ในส่วนของนิยามเรื่อง “ปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับคนในชุมชน” อาจต้องตีความเพิ่มเติมว่าเป็นไปเพื่อรองรับมิติใดบ้าง (แต่โดยพื้นฐานจะต้องทำให้เกิดความรู้สึก “ปลอดภัย” เป็นพื้นฐาน) ความสัมพันธ์ระหว่างคนในชุมชน อาจดำรงอยู่ในฐานะของรสนิยมมากกว่าบรรทัดฐาน เพื่อให้คนที่นิยม “ความเป็นส่วนตัว” หรือ “สนใจความสัมพันธ์เชิงประเด็นมากกว่าพื้นที่” มีพื้นที่ในสังคมนั้น ๆ ด้วย
นอกจากชวนทำความเข้าใจนิยามที่ใช้ปฏิสัมพันธ์กับเด็กเยาวชน กรอบการมองคุณค่าซึ่งเปลี่ยนไปตามยุคสมัยแล้ว ในบทความหน้าผู้เขียนตั้งใจจะนำเสนอโมเดลการทำงานขององค์กรต่างประเทศที่สามารถประยุกต์กับบริบทของสังคมไทย และชวนมองอนาคตอันใกล้ เพื่อเข้าใจแนวโน้มของโลกและคุณสมบัติที่จำเป็นต่อประชากรในอนาคต
เกี่ยวกับผู้เขียน
วิภาพรรณ วงษ์สว่าง
ผู้ก่อตั้งโครงการสื่อสารเรื่องความเป็นธรรมทางเพศ Thaiconsent.in.th, นักออกแบบเกมและนักออกแบบเพื่อการแก้ปัญหาสังคม ปัจจุบันกำลังศึกษาปริญญาโท สาขา Social Design ที่ L'École de Design Nantes ประเทศฝรั่งเศส
เปรมปพัทธ ผลิตผลการพิมพ์
ฟิล์มเมกเกอร์ ผู้บริหารโครงการเพื่อสังคม และที่ปรึกษาด้านการสื่อสาร ผู้ก่อตั้งชมรมยังฟิล์มเมกเกอร์ออฟไทยแลนด์, นิวกราว องค์กรวิจัยอิสระด้านการพัฒนาประชากรในอนาคต และเจ้าของสตูดิโอผลิตสื่อ
